Tekst źródłowy strony Okuciowy ornament

===Okuciowy ornament===

Ornament manierystyczny imitujący płaskie, metalowe okucia w formie taśm i plakiet, na których znajdują się główki nitów i gwoździ, kaboszony oraz rauty. Dopełnienie o. o. stanowią elementy groteski (maski, maszkarony, postaci fantastyczne) wraz z girlandami, rogami obfitości, itp. Najczęściej występuje razem z rollwerkiem, którego powyginane elementy płynnie przenikają się z płaskimi detalami o. o. Ukształtował się w Niderlandach ok. poł. XVI w., skąd szybko przeniknął do sztuki środkowo- i północnoeuropejskiej. W dekoracji opraw pojawia się rzadziej niż rollwerk, zazwyczaj też odgrywa drugorzędną rolę w kompozycjach rollwerkowo-okuciowych (zwłaszcza kartusze herbowe i inskrypcyjne itp.). Stanowi w nich rodzaj tła dla – niekiedy rozbudowanych – elementów rollwerkowych i groteskowych. na oprawach polskich 4 ćw. XVI w. pojawiał się głównie w narożnych ćwierćmedalionach, będących naśladownictwem typograficznych finalików cul-de-lampe. Spotykany też na manierystycznych okuciach i złotniczych oprawach. W praktyce tegumentologicznej identyfikacja o. o. może nastręczać problemów, głownie ze względu na jego zespolenie z rollwerkiem (od którego różni się płaskością listew). W zdobnictwie opraw 2 poł. XVI w. podobne bywają też różne formy wstęg (np. w kartuszowej dekoracji, palmetowo-wstęgowym ornamencie, wstęgowego ornamentu), które jednak różnią się od o. o. brakiem motywów nitów, rautów itp., ponadto najczęściej nie występują one z elementami rollwerkowymi. Pokrewną formę mają też cęgi w wstęgowo-cęgowym ornamencie, jednak występującym na oprawach znacznie później (XVIII w.).      

==Zobacz też==

[[Indeks alfabetyczny ]] <br>
[[Ćwierćmedalion]] <br>
[[Girlanda]] <br>
[[Groteska]] <br>
[[Kartusz]] <br>
[[Maska]] <br>
[[Maszkaron]] <br>
[[Palmetowo-wstęgowy ornament]] <br>
[[Rollwerk]] <br>
[[Róg obfitości]] <br>
[[Wstęgowo-cęgowy ornament]] <br>
[[Wstęgowy ornament]] <br>

==Grafika==

<gallery>

Plik:Okuciowy ornament i rollwerk w dekoracji manierystycznej oprawy niderlandzkiej, lata 50. XVI w., fot. wg De Conihout, Ract-Madoux 2012.jpg | Okuciowy ornament i rollwerk w dekoracji manierystycznej oprawy niderlandzkiej, lata 50. XVI w., fot. wg De Conihout, Ract-Madoux 2012
Plik:Okuciowy ornament jako dopełnienie rollwerku, ..., Cornelius Vorwend, Jacob Binck, Królewiec, 1555.jpg | Okuciowy ornament jako dopełnienie rollwerku, oprawa ze Srebrnej Biblioteki ks. Albrechta Pruskiego i ks. Anny Marii, Cornelius Vorwend, Jacob Binck, Królewiec, 1555 (zaginiona)
Plik:Okuciowy ornament i rollwerk z elementami groteksowymi w dekoracji oprawy manierystycznej, Norymberga, lata 70. XVI w., fot. wg Mazal 1990.jpg | Okuciowy ornament i rollwerk z elementami groteskowymi w dekoracji oprawy manierystycznej, Norymberga, lata 70. XVI w., fot. wg: Mazal 1990
Plik:Okuciowy ornament i rollwerk w dekoracji ćwierćmedalionu narożnego, Polska, lata 80.90 XVI w., przerys. A. Wagner.jpg | Okuciowy ornament i rollwerk w dekoracji ćwierćmedalionu narożnego, Polska, lata 80.90 XVI w., przerys: A. Wagner
Plik:Okuciowy ornament w dekoracji ćwierćmedalionu narożnego, Polska, lata 80.90 XVI w., przerys. A. Wagner.jpg | Okuciowy ornament w dekoracji ćwierćmedalionu narożnego, Polska, lata 80.90 XVI w., przerys: A. Wagner
Plik:Okuciowy ornament i schweifwerk w dekoracji ćwierćmedalionu narożnego, Polska, lata 80.90 XVI w., przerys. A. Wagner.jpg | Okuciowy ornament i schweifwerk w dekoracji ćwierćmedalionu narożnego, Polska, lata 80.90 XVI w., przerys: A. Wagner
</gallery>

==Przypisy==

# EWOK 1971, szp. 1740; 
# Laucevičius 1972, il. 169; 
# Kozakiewicz 1996, s. 286; 
# Wagner 2011, s. 171–173; 
# Pośpiech 2013, il. na okł., 1–2; 
# Kłysz-Hackbarth 2014, s. 38-41; 
# Wagner 2016 II, s. 65-67. 

----
Autor: '''A.W.'''