Tekst źródłowy strony Kratka ornamentalna

==Kratka ornamentalna==

(ang. lattice pattern, latticework; fr. grille ornementale)

* Oprawy romańskie: wg klasyfikacji Schmidt-Künsemülera: ornament spotykany na niewielu oprawach romańskich (ok. 1170-ok. 1200), przedstawiający różne formy „kratki” o regularnych, prostych i ukośnych ukośnych „prętach”, zazwyczaj z kropkowaniami między nimi. Wyciskany z prostokątnych tłoków, tworzy pionowe pasy lub pełne ramy wokół zwierciadła okładzin. W praktyce badawczej możliwy do pomylenia z →plecionką, należącą do najczęstszych ornamentów na oprawach romańskich.

* Oprawy gotyckie i renesansowe: podobnie jak w przypadku rombowego wzoru, rozpowszechnienie k. o. na oprawach 2 poł. XV – ok. poł. XVI w. było wyrazem gotyckiego upodobania do ornamentów opartych na ukośnej kracie, tworzącej rombowe pola z motywami dekoracyjnymi (kowalstwo artystyczne, złotnictwo, malarstwo ścienne itd.). Podstawowymi elementami k. o., najczęściej wyciskanymi z radełek, jest romboidalna kratka (linearna lub wypełniona prostym ornamentem, np. perełkowaniem) oraz jednakowe motywy dekoracyjne w polach (czteroliście, czteropłatki, gwiazdki, rozetki itp.). Na oprawach renesansowych pomiędzy k. o. chętnie wkomponowywano medaliony z portretami, herbami itd. Tworzą one pasy ornamentalne (np. wokół zwierciadła lub jako pionowe pasy w zwierciadle) bądź wypełnienie większych pól (kompartymenty grzbietu). W zwierciadłach opraw gotyckich niekiedy ukazywano kwadratową, linearną kratkę (wyciśniętą strychulcem) z motywami dekoracyjnymi wewnątrz jej pól (wyciśniętymi z tłoka/tłoków). Niekiedy k. o. może być mylona z niektórymi odmianami plecionki o zgeometryzowanych formach i z drobnymi motywami wewnątrz jej pól (barrette, pręcik), jak również ze zmultiplikowanymi czteropłatkami w szerokich ramkach. 

* Oprawy XVI-XXI w.: wszelkie ornamenty o formie kratki (romboidalnej lub kwadratowej) z motywami dekoracyjnymi wewnątrz jej pól. Występują zarówno na okładzinach, grzbietach, jak i dublurach. W takich wypadkach cechą odróżniającą k. o. od wzoru rombowego jest zagęszczenie i delikatność formy jej elementów.
==Zobacz też==

[[Indeks alfabetyczny ]] <br>
[[Czteroliść]] <br>
[[Czteropłatek]] <br>
[[Gwiazda]] <br>
[[Kratka regencyjna]] <br>
[[Plecionka]] <br>
[[Pręcik]] <br>
[[Rombowy wzór]] <br>
[[Rozeta]] <br>

==Grafika==
<gallery>
Plik:Kratka ornamentalna, Krata sakramentarium w kośc. św. Jana w Toruniu, kon. XIV w., fot. wg Kopydłowski 1958.jpg | Krata sakramentarium w kościele św. Jana w Toruniu, kon. XIV w., fot. wg: Kopydłowski 1958
Plik:Kratka ornamentalna 4b.jpg | Kratka ornamentalna z rozetkami na oprawie późnogotyckiej, ok. 1500 r.
Plik:Kratka ornamentalna 3.jpg | Kratka ornamentalna z rozetkami na oprawie późnogotyckiej, pocz. XVI w.
Plik:Kratka ornamentalna 4.jpg | Kratka ornamentalna na oprawie renesansowej, płn. Włochy, kon. XV w.
Plik:Kratka ornamentalna 5.jpg | Kratka ornamentalna z czteroliśćmi na oprawie renesansowej, 1 ćw. XVI w. 
Plik:Kratka ornamentalna 1b.jpg | Kratka ornamentalna z czteroliśćmi jako dekoracja zwierciadła oprawy renesansowej, ok. poł. XVI w. 
Plik:Kratka ornamentalna 2b.jpg | Kratka ornamentalna jako dekoracja kompartymentów grzbietu oprawy renesansowej, XVI w. 
Plik:Kratka ornamentalna 1.jpg | Kratka ornamentalna z czteropłatkami jako dekoracja zwierciadła oprawy renesansowej, ok. poł. XVI w. 
Plik:Kratka ornamentalna 7.jpg | Kratka ornamentalna z czteroliśćmi jako dekoracja zwierciadła oprawy renesansowej, XVI w. 
Plik:Kratka ornamentalna wzbogacona medalionami portretowymi i herbami na radełkowej oprawie renesansowej, ok. poł. XVI w., mały plik.jpg | Kratka ornamentalna wzbogacona medalionami portretowymi i herbami na radełkowej oprawie renesansowej, ok. poł. XVI w.
Plik:Kratka ornamentalna 8.jpg | Kratka ornamentalna w dekoracji zwierciadła oprawy późnogotyckiej, kon. XV w. 
Plik:Kratka ornamentalna 6.jpg | Kratka ornamentalna w dekoracji grzbietu oprawy klasycystycznej, 4 ćw. XVIII w.
Plik:Img412, Kratka ornamentalna, pocz. XIX w., Im Zeichen von Anker...2005, mały plik.jpg | Kratka ornamentalna w dekoracji zwierciadła oprawy empirowej, pocz. XIX w., fot. wg: Im Zeichen von Anker...2005

</gallery>

==Przypisy==

#  Kopydłowski 1958, il. 26-53, 88-93; 
# Nuska 1964, il. 16-17h-ch; 
# Schmidt-Künsemüler 1985, s. 236; 
# Rządek, Tomaszewski, Żuchowski 1991, s. 30; 
# Pospieszna 2013, nr kat. 155-158; 
# Wagner, Madajewska, Mazerska 2018, nr kat./tabl. 12-13, 20. 
----
Autor: '''A.W.'''