Tekst źródłowy strony Karolińskie oprawy

Oprawy powstałe w VIII-X w. na obszarze państwa frankijskiego (okres przedkaroliński), Imperium Karolińskiego (IX) w. oraz państw powstałych po jego rozpadzie (2 poł. IX-X w.), tj. dzisiejszej Francji, Niemiec, Austrii i Szwajcarii oraz Włoch. Ich produkcja związana była z klasztornymi benedyktynów, zaspokajającymi zapotrzebowanie na księgi liturgiczne i religijne dla tejże kongregacji oraz fundacji kościelnych. Do charakterystycznych cech materiałowo-technicznych opraw z tego okresu zalicza się okładziny z grubych desek dębowych, bukowych, topolowych i in., których rozmiary pokrywały się z blokiem; końcówki nici, którymi połączono składki bloku i okładziny niekiedy zwisały na zewnątrz; obleczenie wykonywano z grubej skóry owczej barwionej m.in. na brązowo lub szaro, jak również z drogocennych tkanin. W niektórych oprawach powyżej obu krańców grzbietu pozostawiano zaokrąglone, sterczące naddatki skóry, co nadawało woluminom specyficzny wygląd. Generalnie nie używano okuć i zapięć; ślady katenacji spotykane na niektórych woluminach pochodzą najprawdopodobniej z późniejszych stuleci. Dekoracja opraw skórzanych – o ile występuje – ma ubogą formę, ograniczoną do podziałów na geometryczne pola (np. rombowy wzór), wykonywanych rylcem.  W ich obrębie wyciskano z małych tłoków motywy floralne (rozety, palmety, liście), zoomorficzne i fantastyczne, na ogół zamknięte w pierścieniu. Nie spotyka się natomiast wizerunków postaci ludzkich (jako wyjątek wymienia się wycisk z monety cesarza Ludwika Pobożnego, przed 840 r.). Zazwyczaj motywy te ukazywano w rozproszeniu i chaotycznie; znane są jednak oprawy dowodzące zamysłu kompozycyjnego introligatora: wyciski tłoków widnieją na przecięciu linii tworzących wzór rombowy, są regularnie rozmieszczone w ramie zwierciadła, bądź otaczają motyw widniejący w jego centrum.  

	Do najcenniejszych i najokazalszych dzieł sztuki ery karolińskiej zalicza się liturgicznych ksiąg oprawy, wśród których wypracowano różne formuły dekoracji, tak pod względem formalnym, jak ideowym. Do antycznych wzorców dyptyków cesarskich odwołują się oprawy, w których wyeksponowano reliefowe plakietki z kości słoniowej. Wśród nich wybija się arcydzieło plastyki – oprawa Ewangeliarza z Lorsch (pocz. IX w.) o pięciodzielnej kompozycji okładzin m.in. z wizerunkiem tronującej Maryi z Dzieciątkiem w asyście śś. Zachariasza i Jana Chrzciciela. Na ogół skromniejszą formę mają oprawy z pojedynczą, plakietową płaskorzeźbą w kości słoniowej widniejącą w centrum okładziny i otoczoną np. dekoracją złotniczą. Szczególnym bogactwem odznaczają się oprawy w typie „złotych kodeksów”, w tym ''Codex aureus'' z St. Emmeram z lat 70. IX w. z wizerunkiem ''Maiestas Domini'' i scenami religijnymi na złoconych i repusowanych blachach wysadzanych m.in. kamieniami szlachetnymi.           


==Zobacz też==

[[Indeks alfabetyczny ]] <br>
[[Dyptyk]] <br>
[[Jezus Chrystus]] <br>
[[Kameryzowanie]] <br>
[[Liść]] <br>
[[Liturgicznych ksiąg oprawy]] <br>
[[Palmeta]] <br>
[[Rombowy wzór]] <br>
[[Rozeta]] <br>

==Grafika==

<gallery>
Plik:Karolińskie oprawy, Oprawa karolińska z Salzburga, IX w., repr. wg Mazal 1991.jpg | Karolińskie oprawy, Oprawa karolińska z Salzburga, IX w., repr. wg Mazal 1991

</gallery>

==Przypisy==

# Kyriss 1961, s. 277-285; 
# Steenbock 1965; 
# EWOK 1971, szp. 1701; 
# Szirmai 1999, s. 99-139; 
# Macchi F. i L. 2002, s. 62-63; 
# Ganz 2015. 


----
Autor: '''A.W.'''