Tekst źródłowy strony Historyzujące oprawy

==Historyzujące oprawy== 

(ang. ''retrospective bindings'', 'historical' styles bindings, franc. ''reliures du style historiciste'' / ''rétrospectif reliures'', niem. ''Historisierende Einbände'')

Oprawy o dekoracji naśladującej w całości lub częściowo dawne style artystyczne w oparciu o naukową wiedzę na temat tych stylów. Zjawisko tworzenia h. o. datuje się od pierwszego dwudziestolecia XIX w., gdy na fali romantyzmu (romantyczne oprawy) zaczęto w Anglii i Francji, a następnie w innych krajach europejskich, tworzyć à la cathedrale oprawy, inspirowane dekoracją architektoniczną gotyckich katedr. Z postawami romantycznymi wiązało się spopularyzowanie w 2 ćw. XIX w. opraw swobodnie nawiązujących do zdobnictwa baroku i rokoka, głównie poprzez kompozycje wykorzystujące ornamenty z liśćmi akantu, często w stylizacji na ''rocaille''. Ogromną rolę w popularyzacji h. o. miał paryski mistrz Joseph Thouvenin, realizujący w latach 30. XIX w. zlecenia dla bibliofila Charlesa Nodiera na pastisze francuskich opraw z XVI i XVII w. (w tym na oprawę dzieła pt. ''Fanfares et Courvées abbadesques''…, od którego przyjął się naukowy termin ''à la fanfare'' oprawy). Podobnych wyzwań podejmowali się inni wybitni introligatorzy francuscy, jak Antoine Bauzonnet i Georges Trautz (pastisze m.in. grolierowskich opraw, dzieł Le Gascona i mozaikowych opraw z XVIII w.), czy Francisque Cusin i Émile Mercier (oprawy inspirowane zdobnictwem m.in. Dubuissona i Derôme’a oraz wyrobami z innych dziedzin plastyki XVIII w.). Realizacje francuskich mistrzów oraz specjalistyczne wzorniki introligatorskie, w których prezentowano dzieła słynnych mistrzów XVI-XVIII w., jak ''Album du relieur-doreur'' z 1839 r., przyczyniały się do rozwoju nurtu historyzującego w introligatorstwie innych krajów. Obok możliwie wiernych kopii oraz swobodniejszych pastiszów dzieł o formie typowej dla nowożytnej Francji, popularność zyskiwały oprawy o dekoracji przywołującej „style narodowe”, np. liczne w Niemczech ledersznytowe oprawy neogotyckie, czy hiszpańskie oprawy neomudejar (mudejar oprawy). Systematyczny wzrost wiedzy o technikach wykonawczych i dekoracji dawnych opraw, a jednocześnie rozwój ruchu bibliofilskiego w Europie i USA, miały też niebagatelny wpływ na proceder fałszowania opraw z pracowni dawnych mistrzów oraz ich słynnych klientów. Wraz z dynamicznym wzrostem przemysłowej produkcji książki w 2 poł. XIX w., nurt historyzmu objął też wydawnicze oprawy. Sprzyjało temu dążenie wydawców do uatrakcyjnienia szaty zewnętrznej książek, do czego inspiracji dostarczały efektowne, bogato złocone dzieła introligatorstwa XVI-XVIII w. (tak europejskie, jak islamskie). Walor dekoracyjny takich opraw potęgowano, znamiennym dla ówczesnego eklektyzmu, kompilowaniem elementów z różnych epok. W kręgu niemieckim do rozpowszechnienia się wzorców dawnych arcydzieł introligatorstwa przyczyniły się wydawnictwa albumowe (np. Gustava Fritsche, ''Moderne Bucheinbände. Original-Entwürfe zur Ornamentierung von Buchdecken'', Lipsk 1878) oraz bogato ilustrowane monografie i podręczniki introligatorskie. W ostatnich dekadach XIX w., równolegle z masową produkcją efektownych i nierzadko pretensjonalnych h. o. powstawały dzieła o wysmakowanej, artystycznej formie. Do najsłynniejszych wśród nich należą paryskie prace Mariusa (właściwie: Jeana) Michela, w których przywoływano m.in. skomplikowane, manierystyczne wzorce opraw z kartuszową dekoracją. Z kolei w oprawach Roberta Joly w Paryżu łączono wierność wobec oryginalnych kompozycji mozaikowych à repetition Antoine-Michel Padeloupa z techniczna perfekcją (kasetonowa dekoracja). Angielska pracownia Doves Bindery nawiązała w 1897 r. do dekoracji jednej z gotyckich opraw Ulricha Schreiera w Wiedniu (2 poł. XV w.), tworząc luksusowe oprawy neogotyckie do The Works Geoffreya Chausera z oficyny Kelmscott Press Williama Morrisa. Zmierzch h. o. nastąpił na pocz. XX w. wskutek rozkwitu modernistycznych nurtów w zdobnictwie introligatorskim (secesyjne oprawy, art déco oprawy, awangardowe oprawy). Niemniej do dziś wielu introligatorów sięga po wzorce dawnych opraw, włącznie z kompozycjami typowymi dla romantyzmu i historyzmu (na gruncie polskim np. Władysław Dąbrowski, Jan Recmanik, firma Kurtiak i Ley).

==Zobacz też==

[[Indeks alfabetyczny ]] <br>
[[Akant]] <br>
[[À la cathédrale oprawy ]] <br>
[[Fałszowanie opraw]] <br>
[[à la fanfare oprawy]] <br>
[[Grolierowskie oprawy]] <br>
[[Kartuszowa dekoracja]] <br>
[[Kasetonowa dekoracja]] <br>
[[Nacinane oprawy]] <br>
[[Mozaikowe oprawy]] <br>
[[Mudejar oprawy]] <br>
[[À répétition dekoracja]] <br>
[[Rocaille]] <br>
[[Romantyczne oprawy]] <br>
[[Wydawnicze oprawy]] <br>
[[Wzorniki introligatorskie]] <br>

==Grafika==
<gallery>

Plik:Historyzujące oprawy, Oprawa historyzująca o dekoracji neorokokowej, Paryż, Francisque Cusin, Émile Mercier, ok. poł. XIX w..jpg | Oprawa historyzująca o dekoracji neorokokowej, Paryż, Francisque Cusin, Émile Mercier, ok. poł. XIX w.. fot. wg: Devaux 1977


Plik:Historyzujące oprawy, Oprawa historyzująca w typie opraw à la fanfare, Paryż, 1854, fot. wg Fernández 1994.jpg | Oprawa historyzująca w typie opraw ''à la fanfare'', Paryż, 1854, fot. wg: Fernández 1994
Plik:Historyzujące oprawy, Op wyd - histor, w typie opraw manier z dekor. kart, Paryż, 1869, fot. wg Fernández 1994.jpg | Oprawa wydawnicza - historyzująca, w typie opraw manierystycznych z dekoracją kartuszową, Paryż, 1869, fot. wg: Fernández 1994
Plik:Historyzujące oprawy, Oprawa historyzująca z dekor. w typie opraw z kol. J. Groliera, Antoine Bauzonnet, Georges Trautz, Paryż, ok. 1860, fot. wg von Arnim 19.jpg | Oprawa historyzująca z dekoracją w typie opraw z kolecji Jeana Groliera, Antoine Bauzonnet, Georges Trautz, Paryż, ok. 1860, fot. wg: von Arnim 19
Plik:Historyzujące opr., wachlarzowe opr., falowy orn., prawd. Francja, 1 poł. XIX w., BN, POLONA2.jpg | Oprawa historyzująca z dekoracją w typie wachlarzowym, prawdopodobnie Francja, 1 poł. XIX w., BN Warszawa, fot. wg: www.polona.pl

Plik:Historyzujące oprawy nacinane o formach neogotyckich, Niemcy, 2 poł. XIX w., fot. wg Heraldische Meisterwerke.jpg | Historyzujące oprawy nacinane o formach neogotyckich, Niemcy, 2 poł. XIX w., fot. wg: ''Heraldische Meisterwerke''

Plik:Histor. opr. Doves Bindery 1897, do dziel Chausera z of. W. Morrisa. Sothebys New York, November 1 1995, 2.jpg | Oprawa historyzująca dzieł G. Chausera wydanych w oficynie Williama Morrisa, Doves Bindery, 1897, repr. wg: Sotheby's New York, November 1, 1995
Plik:Historyzujące oprawy, Op hist z dek w typie opraw ald i grol, Jan Recmanik, przed 1949 r., fot. wg Pokorzyńska 2014.jpg | Oprawa historyzująca z dekoracją w typie opraw aldyńskich i grolierowskich, Jan Recmanik, przed 1949 r., fot. wg: Pokorzyńska 2014

Plik:Historyzujące oprawy, Oprawa historyzująca w typie barokowych opraw z dekoracją pointillé, Hiszpania, Emilio Brugalla, 1943, fot. wg Fernández 1994.jpg | Oprawa historyzująca w typie barokowych opraw z dekoracją ''pointillé'', Hiszpania, Emilio Brugalla, 1943, fot. wg Fernández 1994


</gallery>

==Przypisy==

# Colombo 1952, s. 1477-149, 157-161; 
# Devaux 1977, s. 235-259; 
# von Arnim 1992, kat. 184-186, 189-190, 192-193; 
# Fernández 1994, kat. 57-59, 92, 107 i in.; 
# Devauchelle 1995, s. 206-234, 236-256; 
# Kozakiewicz 1996, s. 152; 
# Macchi F. i L. 2002, s. 353-354, 396; 
# Checa Cremader 2003, s. 396-425; 
# Wittock 2009, kat. 64, 69, 73 i in.; 
# Pokorzyńska 2014, s. 36-38, 90, 
# Wagner 2014, s. 46-52; 
# Schaefer 2017, s. 17-18.

----
Autor: '''A.W.'''