Tekst źródłowy strony Format papieru

==Format papieru==
(niem. Papierformate, Normalformate)

Rozmiar arkusza papieru, niegdyś stanowiący wielkość pojedynczych, ręcznie czerpanych arkuszy, a współcześnie wielkość standardowych arkuszy używanych w działalności poligraficznej oraz dostępnych na rynku.

===Formaty papieru czerpanego=== 
Ograniczenie wielkości arkuszy papierów europejskich łączyło się z ręczną techniką czerpania papieru na sicie z ramą. Proporcje brzegów arkusza zwykle zbliżone były do złotej proporcji, wyrażały się stosunkiem 8:5 (1,618:1).

Formaty papierów z biegiem czasu i w zależności od miejsca produkcji zmieniały nazwy, nadto formaty o tej samej nazwie wykazywały odchylenia wymiarów. Najstarsze przekazy pochodzą z XIV-wiecznej Bolonii i wymieniają następujące formaty: 
* imperial (cesarski) – największy format, o wym.: 740 x 500 [mm]  
* reale (królewski), o wym.: 615 x 445 [mm]; 
* mecome – pośredni, o wym.: 515 x 345 [mm]; 
* recute – mały, o wym.: 450 x 315 [mm]. 

W różnych krajach stosowano różne nazwy i formaty papieru:

{|
|+ Anglia
|-
| Imperial	
| 720 x 528 [mm]
|-
| Elephant
| 672 x 552 [mm]
|-
| Royal
| 600 x 480 [mm]
|-
| Medium	
| 576 x 456 [mm]
|-
|
| 528 x 432 [mm]
|-
| Demy, Printing	
| 520 x 420 [mm]	
|-
| Large Post	
| 504 x 396 [mm]
|-
| Demy, Writing
| 380 x 372 [mm]
|-
| Crown
| 480 x 360 [mm]
|-
| Foolscap
| 396 x 321 [mm]
|}

{|
|+ Francja
|-
| Grand Aigle
| 1040 X 700 [mm]
|-
| Grand Colombier
| 900 x 630 [mm]
|-
| Colombier	
| 850 x 620 [mm]
|-
| Petit Colombier	
| 800 x 600 [mm]
|-
| Soleil	
| 800 x 580 [mm]
|-
| Jesus	
| 760 x 560[mm]
|-
| Couronne	 
| 720 x 460 [mm]
|-
| Raisin	
| 650 x 500 [mm]
|-
| Royal	
| 630 x 480 [mm]
|-
|Carre
| 560 x 450 [mm]
|-
|Coquille
| 560 x 440 [mm]
|-
| Telliere
| 440 x 340 [mm]
|-
|Cloche	
| 400 x 300 [mm]
|}
	       
{|
|+ Holandia
|-
| Imperial	
| 750 x 560 [mm]
|-
| Olifants
| 720 x 620 [mm]
|-
| Royaal
| 620 x 520 [mm]
|-
| Vierkant
| 620 x 415 [mm]
|-
| Folio Post
| 565 x 435 [mm]
|-
| Gr. Median
| 560 x 470 [mm]
|-
| Kl. Median
| 540 x 440 [mm]
|-
| Kl. Post 
| 480 x 370 [mm]
|-
| Schrijfformaat
| 420 x 340 [mm]
|}
  
{|
|+ Niemcy
|-
| Imperial	
| 780 x 570 [mm]
|-
| Regal
| 720 x 500 [mm]
|-
| Super Royal
| 680 x 540 [mm]
|-
| Regal
| 670 x 440 [mm]
|-
| Lexicon
| 650 x 500 [mm]
|-
| Kl. Median
| 560 x 440 [mm]
|-
| Register
| 530 x 420 [mm]
|-
| Bischof
| 480 x 380 [mm]
|-
| Bienenkorb
| 450 x 360 [mm]
|-
| Pro patria
| 430 x 340 [mm]
|}
	

W Polsce w XV wieku, wraz z założeniem rodzimych papierni, pojawiły się dwa główne formaty arkuszy: 
* regalis (zwany też królewskim) o wym.: 672 x 480 mm 
* mediana (zwany też comunis) o wym.: 576 x 308 mm.

===Współczesne formaty papieru===
Podstawą współczesnego europejskiego systemu miar papieru są obserwacje XVIII-wiecznego fizyka Georga Lichtenberga, który dostrzegł prawidłowość, iż arkusz o proporcjach brzegów 1:√2 daje, po złamaniu na pół, tę samą proporcję długości boków w każdym każdym kolejnym stopniu. Prawidłowość tę wykorzystał rząd francuski wprowadzając w 1798 r. system metryczny wielkości papieru: punktem wyjścia był arkusz ''grand registre'' o wymiarach 42 x 59 cm. System ten nie przyjął się, ale został zaadaptowany przez Niemiecki Instytut Normalizacyjny w stworzonej w 1922 r. normie DIN 476, a ta z kolei była podstawą międzynarodowej normy ISO 216 oraz zgodnej z nią polskiej normy PN-EN ISO 216:2009. Norma ISO 216 definiuje dwa szeregi formatów: A i B. Punktem wyjścia dla formatu A jest powierzchnia arkusza A0 wynosząca 1 m². Wielkość formatu B wychodzi od długości boków: długość krótszego boku w formacie B0 wynosi 1 m. Zarówno w formacie A jak i B proporcja boków wynosi 1:√2, tj. 1 : 1,414 (z zaokrągleniem do pełnych milimetrów). Dodatkowo istnieje format C, odnoszący się głównie do rozmiarów kopert:

{| class="wikitable"
|+ Tytuł
! 
! Format A
! Format B
! Format C
|-
| 0
| 841×1189 [mm]
| 1000×1414 [mm]
| 917×1297 [mm]
|-
| 1
| 594×841 [mm]
| 707×1000 [mm]
| 648×917 [mm]
|-
| 2
| 420×594 [mm]
| 500×707 [mm]
| 458×648 [mm]
|-
| 3
| 297×420 [mm]
| 353×500 [mm]
| 324×458 [mm]
|-
| 4
| 210×297 [mm]
| 250×353 [mm]
| 229×324 [mm]
|-
| 5
| 148×210 [mm]
| 176×250 [mm]
| 162×229 [mm]
|-
| 6
| 105×148 [mm]
| 125×176 [mm]
| 114×162 [mm]
|}

==Zobacz też==
[[Indeks alfabetyczny]] <br>
[[Format książki]] <br>
[[Format biblioteczny]] <br>
[[Format bibliograficzny]] <br>
[[Format specjalny]] <br>

==Grafika==

<gallery>

File:800px-A size illustration.svg.png|Powstawanie formatów przez podział

</gallery>

==Przypisy==

# Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971, szp. 724-726.
# Moessner G., Buchbinder ABC, Bergisch Gladbach 1981, s. 84.
# Format arkusza, w: Wikipedia https://pl.wikipedia.org/wiki/Format_arkusza
# Houston Keith, Książka: najpotężniejszy przedmiot naszych czasów zbadany od deski do deski, Kraków 2017, s. 364-365.
----
Autor: '''M.P.B., E.P.'''