Tekst źródłowy strony Art déco oprawy

==Art déco oprawy== 
(ang. Art Deco style bindings; fr. reliure Art déco)

Dzieła introligatorstwa euro-amerykańskiego wpisujące się w styl dekoracyjny, który rozwijał się od przełomu XIX-XX w., lecz szczytową popularność zyskał między latami 20. XX w. (zwłaszcza po Międzynarodowej Wystawie Sztuk Dekoracyjnych w Paryżu w 1925 r.) a schyłkiem lat 30. XX w. Jego reprezentanci odwoływali się do angielskiego ruchu Arts and Crafts, postulującego odrodzenie tradycyjnego rzemiosła i syntezę sztuk oraz zespolenie sztuki z przemysłem. Czerpiąc inspiracje z różnorakich źródeł, jak sztuka antyczna, ludowa, egzotyczna, a ponadto nurty awangardowe (kubizm, fowizm, konstruktywizm), a. d. wytworzył zasób charakterystycznych środków wyrazu. Wśród nich wybija się tendencja do syntezy formy, geometryzacja, płaszczyznowość i linearyzm, posługiwanie się kontrastami żywych barw, multiplikacja motywów ornamentalnych, jak również upodobanie do kosztownych, ekskluzywnych materiałów, często o egzotycznym pochodzeniu. Styl a. d. zakorzenił się zwłaszcza w rzemiośle artystycznym i wnętrzarstwie, choć nie brakło wybitnych realizacje w malarstwie czy architekturze. Początki, ale i najwybitniejsze kreacje a. d. w dekoracji opraw, łączy się z francuskim introligatorem-amatorem, Pierrem Legrain (†1929). Między 1917 a 1929 r. zrealizował on ok. 1300 projektów opraw o awangardowej formie, które szybko zyskały uznanie wytrawnych, zachodnich kolekcjonerów-bibliofilów. Cechują się one współistnieniem luksusowych gatunków skór i innych materiałów (np. macica perłowa, kość słoniowa, metale) ze zgeometryzowanymi i linearnymi dekoracjami, w których eksponowaną rolę odgrywają napisy. Awangardowe koncepcje Legraina rozwijali wybitni twórcy francuscy (m.in. wszechstronna projektantka Rose Adler, Paul Bonet), oraz w innych krajach europejskich. Na odmienny niż  na zachodzie Europy kierunek rozwoju stylu a. d. w oprawach polskich wpłynął międzynarodowy sukces rodzimych tkanin z dekoracjami ornamentalnymi (kilimy). Stosowano na nich wzory geometryczne o rytmicznych układach kwadratów, prostokątów czy zygzaków z silnie uproszczonymi motywami zwierząt i ludzi. Podobne układy, oparte m.in. na szachownicowych zestawieniach motywów geometrycznych i floralnych, multiplikacji drobnych elementów oraz przecinających się diagonalach, wyróżniają oprawy Bonawentury Lenarta. Silny pierwiastek a. d. ujawnia się też w projektach okładek wydawniczych m.in. Wojciecha Jastrzębowskiego, Bolesława Zjawińskiego, Feliksa Cichomskiego i Franciszka Joachima Radziszewskiego (np. Polska, jej dzieje i kultura, t. 1-3, Warszawa 1927-1930; W. Łozińskiego Życie polskie w dawnych wiekach, Warszawa 1934). W szeregu dzieł introligatorskich wybija się stylizowany, nierzadko zmultiplikowany, motyw godła narodowego, co odzwierciadlało ówczesne poszukiwania „stylu narodowego”. Językiem formalnym a. d. posługiwano się też w projektach graficznych druków (niekiedy ściśle powiązanych z dekoracja ich okładek) oraz artystycznych wyklejkach książkowych (B. Lenart).

==Zobacz też==

[[Indeks alfabetyczny ]] <br>
[[Awangardowe oprawy ]] <br>

==Grafika==

<gallery>
File:Art deco, Legrain 2, wg Devauchelle.jpg|Obrazek 1 | Oprawa art déco, Pierre Legrain, 1924, repr. wg: Devauchelle  1995, il na s. 293  
File:Art deco, Legrain, wg Devauchelle.jpg|Obrazek 2 | Oprawa art déco, Pierre Legrain, 1927; repr. wg: Devauchelle 1995, il. na s. 292
File:Art deco, Legrain, wg Wittock 2008.jpg|Obrazek 3 | Oprawa art déco, Pierre Legrain, 1921, repr. wg" Wittock 1998, nr kat. 120 
Plik:Art deco oprawy, Georges Crette, f.L. Schmied, 1925, wg Devauchelle 1995.jpg | Oprawa art déco, Georges Crette, wg wzoru F.-L. Schmieda, z lakowaniem Dunanda, 1925, wg: Devauchelle 1995, il. na s. 297.
File:Art deco, Adler, wg Wittock 2008.jpg|Obrazek 4 | Oprawa art déco, Rose Adler, 1932, repr. wg" Wittock 1998, nr kat. 147
Plik:Art deco, Jahoda, proj. Franc. Seifert, silva rerum, 1928, IV, z. 6.9, tabl. nie num.jpg | Oprawa art déco, Robert Jahoda wg proj. Franciszka Seiferta (wersja francuskojęzyczna), repr. wg:  "Silva Rerum", 1928, IV, z. 6.9, tabl. nie num.
File:JahodaPolskaSztukaWeb.jpg|Oprawa art déco, Robert Jahoda wg proj. Franciszka Seiferta (wersja polskojęzyczna)
Plik:Art deco oprawy, oprawa Roberta Jahody. Tetmajer Kazimierz. Na Skalnem Podhalu, 1914.jpg | Oprawa art déco, Robert Jahoda, po 1914 r. (lata 20-30 XX w.), repr. wg Lamus - Warszawa 

Plik:Art deco oprawy, Oprawa a d prezent. na Międz Wystawie Sztuk Dek i Now Prz w Par, B. Lenart1925, fot. wg cyfrowemnw.jpg | Oprawa art déco prezentowana na Międzynarodowej Wystawie Sztuk Dekoracyjnych i Nowoczesnego Przemysłu w Paryżu, Bonawentura Lenart, 1925, fot. wg: cyfrowe.mnw.pl 

Plik:Art deco, Rober Jahoda, dodatek 1928.jpg | Oprawa art déco, Rober Jahoda, "Silva Rerum", 1928, tabl. nie num.
Plik:Art deco oprawy, Oprawa Bajek J. Kasprowicza, Aleksander Semkowicz, prawdop. lata 20-30 XX w., fot. wg Bukowska 1992.jpg | Oprawa art déco, Jan Kasprowicz, ''Bajki'', Aleksander Semkowicz, prawdopodobnie lata 20-30 XX w., fot. wg: Bukowska 1992

Plik:Art deco oprawy, Oprawa art deco, R. Jahoda wg proj. H. Starzyńskiego, Kraków 1930, fot. wg Silva Rerum 1931.jpg | Oprawa art déco, Robert Jahoda wg projektu H. Starzyńskiego, Kraków 1930, fot. wg: "Silva Rerum" 1931
File:Art deco, Lenart, wg Witkiewicz 1934.jpg|Obrazek 5 | Oprawa art déco, Bonawentura Lenart, przed 1932 r., repr. wg: Witkiewicz 1932, tabl. I 
File:Art deco, Lenart, wg Witkiewicza 1934.jpg|Obrazek 6 | Oprawa art déco, Bonawentura Lenart, przed 1932, repr. wg: Witkiewicz 1932, tabl. VIII 

</gallery>

==Przypisy==

# Witkiewicz 1932;
# Bukowska 1992, nr kat./il. 25, 34, 60; 
# Devauchelle 1995, s. 291-297, il. nienum.;
# Łysiak 2004, t. 1, s. 244, 247-250, il. nienum.;
# Peyré, Fletcher 2004; 
# Wittock 2008, s. 132-177, il. nienum; 
# Duncan 2012, s. 137-14-147, 164-169; 
# Kania 2019, s. 42-51, il. nienum.               

----
Autor: '''A.W.'''