Tekst źródłowy strony Kapitałka obszywana bezpośrednio

==Nazwy w innych językach==
ang. primary embroidered endband, niem. bestochenes/umstochenes Kapital, fr. broderie directe, tranchefile simple, hol. direct bestoken kapitaal, základní zdobený kapitálek

==Definicja==
Rodzaj kapitałki, w której dekoracyjne obszycie jest wykonywane bezpośrednio na rdzeniu, bez wykorzystania szycia podstawowego (il. 1). Oparta jest na jednym rdzeniu („niemiecka”) lub na dwóch rdzeniach („francuska”) i posiada stopkę na krawędzi bloku.

==Opis==
Kapitałki obszywane bezpośrednio są wynikiem konieczności skracania czasu pracy introligatorów w związku ze wzrostem produkcji książek. Jednym z takich rozwiązań było zmniejszenie ilości zadzierzgnięć kapitałek o składki oraz zrezygnowanie z szycia podstawowego. Kapitałki te rozwinęły się w XV w. w Niemczech i Niderlandach. Rdzeń stanowi najczęściej pojedynczy sznurek, rzemień, lub pasek pergaminu. Pierwotnie rdzenie mocowano w okładzinach, ale z czasem połączenie to stało się mniej powszechne. Nici tworzą zwykle stopkę na krawędzi i mają zwykle dwa kolory (il. 2). W niektórych przypadkach stosowano więcej niż dwa kolory oraz dodatkowe rdzenie (il. 3). W literaturze kapitałka szyta bezpośrednio z jednym rdzeniem nosi nazwę „niemieckiej”, a kapitałka z dwoma rdzeniami nazywana jest „francuską”. Oba typy kapitałek są stosowane także obecnie. Celem zabezpieczenia grzbietów składek przed rozerwaniem przez nici szycia kapitałki, niekiedy za zadzierzgnięcia wsuwano pasek tkaniny lub pergaminu (il.4). Innym sposobem było owinięcie rdzenia tkaniną, bądź pergaminem i obszycie kapitałki wokół rdzenia i podkładki (il. 5)

==Grafika==

<gallery>
File:Il. 68.jpg|il. 1. Sposób szycia kapitałki obszywanej bezpośrednio.
File:3o.jpg|il. 2. Sposób szycia kapitałki „niemieckiej”; cyfrą 1 zaznaczono zadzierzgnięcie o składkę, a cyfrą 2 stopkę na bloku.
File:5o.jpg|il. 3. Sposób szycia kapitałki „francuskiej.
File:7o.jpg|il. 4. Zabezpieczenie z tkaniny lub pergaminu wsunięte pod nici zadzierzgnięć.
File:8o.jpg|il. 5. Szycie kapitałki wykonane wokół rdzenia i owijającej go podkładki.

</gallery>

==Przypisy==
# Dorębska Magdalena, Praca magisterska teoretyczno-badawcza: Kapitałka-historia, rodzaje, terminologia, (promotor: M. Pronobis-Gajdzis), UMK, Toruń 2018.
# https://archival-material-conservation.blogspot.com/2017/07/the-endband-collection-album-that-you.html [dostęp: 22 maja 2017].
# https://i.pinimg.com/originals/92/ce/92/92ce9206b8a49f1bed7a40a4e95b13d4.jpg [dostęp: 29 maja 2018].
# Szirmai John A., The Archeology of medieval bookbinding, Hants 1999.
# Kneep en Binding een terminologie voor de beschrijving van de constructies can oude boekbanden, pod red. Gnirrep W. K., Gumbert J. P., Szirmai J. A., Haga 1992.
# Cermanova T., Kapitalek, dulezity prvek knizni vazby a jeho funkce, praca licencjacka, Univerzita Pardubice, Pardubice 2008.
# Greenfield Jane, Hille Jenny, Headbands: How to Work Them, New Castle 1991.
# Hille J., Headbands: How to Work Them, New Castle 1991.
# Young L. S., Bookbinding and conservation by hand – a working guide, New Castle 1995

----
Autor: '''M.P.-G.'''